Najnowsza uchwała  Sądu Najwyższego z 26 lutego 2021  rozwiewa wątpliwości dotyczące tego zagadnienia.

W orzecznictwie od dłuższego czasu istniały wątpliwości czy sądy są władne ustalać treść testamentu za pomocą np. świadków lub innych dostępnych środków dowodowych.

Uchwała, którą omówię w niniejszym artykule  zapadła na tle arcyciekawego stanu faktycznego, w którego tle jest samobójstwo a także  fotografia, na którą powołał się testator.

Gdzie oni są…

Spadkodawca przed popełnieniem samobójstwa sporządził własnoręczny testament, w którym napisał,  że powołuje do spadku „moich przyjaciół – mężczyzn z mojego zdjęcia”. Problem polegał na tym, że nie podał żadnych innych szczegółów w tym np. imion lub  nazwisk owych przyjaciół którzy mieliby po nim dziedziczyć.

Sąd pierwszej instancji  stanął przed wyzwaniem komu przyznać prawa do spadku. Miał do wyboru albo przeprowadzić postepowanie dowodowe oraz ustalić kogo testator miał na myśli lub też przyznać spadek spadkobiercom ustawowym, w tym przypadku rodzeństwu zmarłego.

W toku sprawy okazało się, że w rzeczach osobistych zmarłego  znaleziono fotografię przedstawiającą 11 bliskich przyjaciół spadkobiercy. Jedna z osób widniejących na zdjęciu postanowiła powalczyć o spadek i wnioskowała o przyznanie jej praw do spadku.

Sąd pierwszej instancji uznał, że w świetle obowiązujących przepisów nie może przeprowadzać postępowania dowodowego celem odkodowania ostatniej woli spadkodawcy. Sąd uznał, że testament jest nieprecyzyjny oraz  zbyt ogólny. Zdaniem sądu postepowanie dowodowe doprowadziłoby  do bezprawnego uzupełnienia testamentu.

Wątpliwości Sądu Okręgowego

Apelację od tego wyroku wniósł „przyjaciel” spadkodawcy, który nie zgodził się z tym rozstrzygnięciem.

Sąd Okręgowy nie podzielił zdania sądu pierwszej instancji. Z uwagi na rozbieżne orzeczenia zadał Sądowi Najwyższemu następujące pytanie:

„Czy w sytuacji, gdy treść testamentu własnoręcznego nie pozwala na ustalenie kręgu osób powołanych przez spadkodawcę do spadku, gdyż wskazano w nim jako spadkobierców przyjaciół spadkodawcy (mężczyzn z bliżej nieokreślonego zdjęcia), możliwe jest dociekanie woli osoby sporządzającej testament w oparciu o zeznania świadków lub samej zainteresowanej dziedziczeniem ?​”.

Sąd w odpowiedzi na w/w pytanie podjął  uchwalę   z 26.02.2021 r., III CZP 24/20, LEX nr 3125656 orzekając, że:

„Wykładni testamentu należy dokonywać z uwzględnieniem okoliczności jego sporządzenia, które mogą być ustalane z wykorzystaniem, wszelkich środków dowodowych”.

Jest to dobra wiadomość dla wszystkich osób, które mają problem z uzyskaniem prawa do spadku ze względu na nieprecyzyjny zapis testamentu.

W każdym przypadku braku precyzyjnych sformułowań można składać przed sądem wszelkie dowody na okoliczność ustalenia rzeczywistej woli testatora. W szczególności mogą to być zeznania świadków, zapiski, nagrania, wiadomości e-mail itp.