W poprzednim artykule mogliśmy dowiedzieć się, jak uzyskać rozwód na pierwszej rozprawie. Ten artykuł poświęcony będzie kwestii dotyczącej sporządzenia pozwu o rozwód. Jak już wspomniałem, samo podjęcie decyzji o rozwodzie jest bardzo trudne, ale tak samo trudne jest przebrnięcie przez cały proces rozwodu – szczególnie w sytuacji, w której Sąd będzie badał winę małżonków. Gdy jesteś zdecydowany na rozwód i chcesz dowiedzieć się, jak napisać kompletny i skuteczny pozew, ten artykuł pomoże Ci ze strony teoretycznej i praktycznej.
W pierwszej kolejności zachęcam do zapoznania się z artykułem „Jak uzyskać rozwód na pierwszej rozprawie”. Dowiesz się w nim, jakie są podstawowe przesłanki rozwodu jak również czym są więzi małżeńskie. Informacje te będą potrzebne w trakcie pisania pozwu, a także na dalszych etapach postępowania, w szczególności na rozprawie.
Rozwód z orzeczeniem o winie
W sprawie o rozwód Sąd może orzec, który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia małżeńskiego. Wystąpi to w momencie, w którym jeden z małżonków zażąda ustalenia tejże winy. Wówczas Sąd nie będzie miał wyboru i będzie zmuszony do ustalenia winy nawet pomimo tego,
że drugi małżonek nie będzie tego chciał. Podkreślenia wymaga fakt, że sprawy o rozwód z orzeczeniem o winie mogą trwać latami.
Jeżeli decydujesz się na rozwiązanie małżeństwa poprzez rozwód, w dalszej kolejności należy zastanowić się, czy ma być to rozwód bez orzekania o winie, czy sprawy pomiędzy Wami zaszły tak daleko, że jednak chcesz ustalenia winy w procesie rozwodowym. Odnosząc się do samego orzekania o winie, z perspektywy adwokata ma to sens tylko w jednym przypadku – w kontekście przyznania alimentów na rzecz małżonka niewinnego, o czym wspomnę w dalszej części artykułu. Istnieją też inne przyczyny z perspektywy małżonka, które również są ważne. Z doświadczenia mogę powiedzieć, że czas leczy rany i bardzo często zdarza się, że małżonek żądający ustalenia winy z czasem zmienia swoje stanowisko.
Sędziowie dużo chętniej prowadzą sprawy bez orzekania o winie niż jak przy ustaleniu winy z prostej przyczyny: chodzi tutaj o zasady słuszności, zasady moralne czy zwyczajne poczucie ludzkiej krzywdy. Częstymi powodami ustalenia winy jest stosowanie przemocy fizycznej lub psychicznej jednego małżonka względem drugiego. Mówimy tutaj o znęcaniu się psychicznym lub/i fizycznym.
W tym miejscu muszą państwo pamiętać o tym, jakie rozstrzygnięcia może wydać Sąd orzekający o rozwodzie, ustalając winę. Rozstrzygnięć może być aż 4, gdy Sąd:
- orzeka rozwód z wyłącznej winy małżonka „A”,
- orzeka rozwód z wyłącznej winy małżonka „B”,
- orzeka rozwód z winy obu stron,
- oddala powództwo.
Jak wynika z powyższego, Sąd może stwierdzić winę któregoś z małżonków jak również stwierdzić winę obojga małżonków, co również często się zdarza.
Wymogi formalne pozwu o rozwód
Pozew o rozwód jest pismem procesowym inicjującym całe postępowanie. Zgodnie
z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, powinien on spełniać szereg wymagań, które dotyczą wszystkich pism procesowych. Zasady te dotyczą wszystkich, zarówno prawników jak i innych ludzi sporządzających takie pismo.
W celu nakreślenia tych zasad trzeba zacytować treść przepisu art. 126 Kodeksu postępowania cywilnego:
„§ 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
2) imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
3) oznaczenie rodzaju pisma;
4) osnowę wniosku lub oświadczenia;
5) w przypadku, gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
6) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
7) wymienienie załączników.
- 11. Do pisma procesowego dołącza się załączniki wymienione w tym piśmie.
- 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:
1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo w przypadku, gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – adres do korespondencji wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
11) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron;
2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL);
- 21. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny zawierać sygnaturę akt.
- 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo albo uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który wcześniej nie złożył pełnomocnictwa. Jeżeli pełnomocnik dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa wnosi się za pośrednictwem tego systemu.
- 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.”
Kolejnym przepisem traktującym o to co powinien posiadać pozew jest art. 187 Kodeksu Cywilnego:
„§ 1. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:
1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
11) oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia;
2) wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu;
3) informację czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.
- 2. Pozew może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wnioski służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności wnioski o:
1) wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych;
2) dokonanie oględzin;
3) polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu lub przedmiotu oględzin;
4) zażądanie dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich, wraz z uprawdopodobnieniem, że strona sama nie może ich uzyskać.”
Właściwość miejscowa Sądu
Z pierwszego cytowanego przepisu dowiadujemy się, że pozew o rozwód powinien zawierać oznaczenie Sądu tj. zawsze będzie to Sąd Okręgowy, Wydział Cywilny – właściwy miejscowo w zależności od tego, gdzie strony razem zamieszkiwały, lub będzie to miejsce zamieszkania osoby, przeciwko której wytacza się powództwo.
Pamiętajcie, że jeśli oboje małżonkowie mieszkają za granicą, zazwyczaj sądem właściwym będzie Sąd Okręgowy w Warszawie. W razie wątpliwości można zwrócić się z pytaniem do Sądu Najwyższego o to, w którym sądzie można prowadzić sprawę o rozwód. Z takim wnioskiem należy wystąpić jeszcze przed złożeniem pozwu o rozwód. Dobrym pomysłem jest również to, aby wybrać Sąd, w którego mieście jest choćby lotnisko i dogodny dojazd, a przy składaniu pozwu o rozwód zawrzeć wniosek o zwrócenie się przez ten Sąd do Sądu Najwyższego o wyznaczenie go tym właściwym
w sprawie rozwodowej.
Inne elementy formalne pozwu o rozwód
Nieodzownym elementem rozwodu jest również właściwe oznaczenie stron: Powód jako osoba, która składa pozew i Pozwany, czyli ten drugi małżonek. W tym oznaczeniu wskazujemy, imię, nazwisko, adres zamieszkania, adres do korespondencji (jeśli jest inny niż zamieszkania), numer PESEL tej osoby (jeśli nie jest znany, również należy zawrzeć taką informację w treści pozwu).
Oznaczenie rodzaju pisma – w tym przypadku będzie to Pozew o rozwód. Następnym elementem jest osnowa wniosku lub oświadczenia, inaczej nazywane petitum pozwu. Wskazujemy tutaj wszystkie żądania, między innymi te dotyczące rozwiązania małżeństwa z orzekaniem o winie i z czyjej winy, czy też bez orzekania o winie. Wnioski zawarte w petitum pozwu również mogą dotyczyć alimentów na rzecz małżonka niewinnego, alimentów na dziecko i innych żądań związanych z dziećmi, takie jak miejsce zamieszkania, władza rodzicielska kontakty itd.
W sytuacji wystąpienia o alimenty należy pamiętać, że należy wskazać wartość przedmiotu sporu – w tym wypadku będzie to kwota żądanych alimentów za cały rok, czyli np. jeśli żądamy alimentów w kwocie 800,00 zł miesięcznie to wartość przedmiotu sporu będzie wynosić 800,00 x 12 miesięcy = 9 600,00 zł. Ponadto należy wskazać, od kiedy żądamy tych alimentów; zazwyczaj jest to data wniesienia pozwu.
Próby pozasądowego rozwiązania sporu
Ważnym elementem jest również podanie informacji, czy strony podjęły próbę mediacji lub innej, pozasądowej próby rozwiązania sporu – czy próbowały się pogodzić lub inaczej rozwiązać sytuację związaną z wniesieniem pozwu o rozwód. Do takich działań można zaliczyć m.in. uczęszczanie z małżonkiem do psychologa na terapię czy też właśnie spotkania z mediatorem. Jeżeli małżonkowie nie podjęli żadnej takiej próby, Sąd o to zapyta – dlaczego? Zazwyczaj strony są na tyle skonfliktowane, że z tego względu nie podejmują tej próby i też taki powód wskazują.
Pamiętajcie, że mediacja jest dobrowolna. Natomiast jeśli strony zgodzą się na przeprowadzenie mediacji, to Sąd jest zobligowany przekazać sprawę mediatorowi – oczywiście może to pomóc, ale może również wydłużyć cały proces.
Wniosek o zabezpieczenie i rygor natychmiastowej wykonalności
Pozew również może zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa. Stosuje się to często przy ustalaniu kwestii związanej z alimentami, miejscem pobytu dziecka czy też kontaktami z dzieckiem. Innymi słowy są to żądania, które po odpowiednim uprawdopodobnieniu potrzeby ich stosowania przez stronę Sąd może uwzględnić i np. może nakazać drugiemu małżonkowi na czas procesu nakazać w/w czynności.
Odnosząc się do rygoru natychmiastowej wykonalności, o który również można wnosić, zazwyczaj dotyczy to alimentów. W takiej sytuacji po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy osoba, która wnosiła o nadanie wyrokowi natychmiastowej wykonalności odnośnie alimentów, nie musi czekać na uprawomocnienie się tego orzeczenia – wyrok w określonej części ma być wykonywany natychmiast, tj. od razu po ogłoszeniu go.
W innym wypadku małżonek musiałby czekać do momentu uprawomocnienia się tego wyroku, a bardzo często się zdarza, że od momentu wydania wyroku do jego uprawomocnienia może upłynąć bardzo dużo czasu. Mowa tutaj o zaskarżeniu wyroku do Sądu wyższej instancji, co może trwać pół roku, a nawet 2 lata w zależności od Sądu.
Alimenty na rzecz małżonka i zwolnienie od kosztów postępowania
W kwestii żądania alimentów, to oprócz świadczenia na dzieci osoba kierująca pozew o rozwód może żądać alimentów dla siebie. Zasadą jest to, że ten małżonek, który zostanie uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, to sąd na żądanie tego małżonka może orzec, że małżonek winny rozpadowi obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego tj. płacić mu stosowne alimenty.
Strona wnosząca pozew o rozwód może też wnosić o zwolnienie od kosztów postępowania. Można też w pozwie o rozwód żądać podziału majątku, o ile jest zgodny. Jest to na tyle rozległy temat, że zostanie on opisany w kolejnym artykule. Sąd może również orzec o sposobie z korzystania wspólnego mieszkania stron.
Wnioski dowodowe
Kolejnym elementem, który powinien znaleźć się w petitum pozwu o rozwód to wnioski dowodowe. Jest to bardzo obszerny temat, ale całkowitym minimum jest dołączenie do pozwu i zawnioskowanie o przeprowadzenie dowodu z dokumentów tj.: aktu małżeństwa stron i jeśli strony posiadają dzieci to akty urodzenia dzieci. Należy mieć na uwadze fakt, że co do zasady przedkłada się akty, które nie są starsze niż 3 miesiące.
Odnosząc się do innych dowodów to w zależności od tego, co chcemy udowodnić, czy zasadność danej wysokości alimentów, czy winę małżonka to można wnosić o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków. W takim wypadku należy podać imię, nazwisko i adres zamieszkania każdego świadka jak również wskazać, jaką wiedzę dany świadek posiada. Można również wnosić o zwrócenie się do różnego rodzaju instytucji, poczynając od Komisariatów Policji kończąc na Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Można też przedkładać zdjęcia, nagrania, screeny smsów, maili, sprawozdania prywatnych detektywów. Innymi słowy można powiedzieć, że w sprawie o rozwód prawie wszystkie chwyty są dozwolone. Co oznacza „prawie”? Chodzi w tym miejscu o dowody pozyskane nielegalnie, czyli: nielegalne podsłuchy, wykradzione bądź zdobyte w inny, nielegalny sposób wiadomości, SMS-y, maile. Zdarzały się sytuacje, kiedy strony przedstawiały zapisy urządzeń śledzących, które również zostały założone nielegalnie. Sąd odmówi przeprowadzenia tychże dowodów. W najgorszym przypadku Sąd może przekazać te materiały stosownej prokuraturze w celu wszczęcia postępowania.
W tym miejscu musicie pamiętać o jednej bardzo ważnej rzeczy – w pozwie trzeba powołać wszystkie dowody. W prawie polskim istnieje prekluzja dowodowa. Oznacza to, że jeśli dowody nie zostały powołane od razu, to później nie ma już tej możliwości i Sąd nie uwzględni „spóźnionych” dowodów. Oczywiście są wyjątki: przy wykazaniu, że nie było możliwości powołania danego dowodu wcześniej, że nie był nam znany albo jeśli potrzeba jego powołania powstała później, to Sąd może dopuścić taki dowód.
I teraz przykładowa sytuacja: wnosisz pozew o rozwód bez orzekania o winie, dlatego też nie zgłaszasz szeregu dowodów np. z smsów, maili, świadków etc. Natomiast drugi małżonek złoży odpowiedz na wasz pozew z żądaniem ustalenia winy w rozpadzie małżeństwa, to z uwagi na potrzebę powołania dowodu, później oczywiście jest możliwość udzielenia odpowiedzi na to pismo i np. zmodyfikowania własnego stanowiska również żądając ustalenia winy, a zarazem powołując własne dowody na tę okoliczność.
W artykule „Jak uzyskać rozwód na pierwszej rozprawie” wyjaśniałem, że Sąd również może dopuścić dowód z opinii z Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów w sytuacji, kiedy strony posiadają dzieci. Każda ze stron może wystąpić z takim właśnie żądaniem, jak również Sąd samodzielnie może zdecydować o przeprowadzeniu takiego dowodu.
Uzasadnienie pozwu
Kolejną częścią pozwu o rozwód jest jego uzasadnienie. W uzasadnieniu można napisać wszystko, jednakże najważniejsze jest opisanie krótkiej historii tego, co się stało i z czego wynika chęć (lub konieczność) rozwiązania małżeństwa. Sędzia rozpoznający Waszą sprawę nie zna tej historii. Zazwyczaj wskazuje się suche informacje takie jak: kiedy i gdzie zawarliście ślub, kiedy i gdzie narodziły się wasze dzieci (jeśli je posiadacie), a następnie krótko zwięźle o przyczynach rozwodu. Przede wszystkim należy wskazać, kiedy wygasły więzi małżeńskie, które omawiałem we wspomnianym wcześniej artykule, jak również podać informację, czy jest szansa na odbudowanie małżeństwa i czy więzi małżeńskie wygasły trwale.
Wobec tego, w jaki sposób powinno zostać sporządzone uzasadnienie? Jest to uzależnione od sytuacji – w przypadku, gdy pojawia się kwestia ustalenia winy którejś ze stron, pozew o rozwód może zmieścić się w 2 stronach a inny może mieć ich nawet 50. Czasami wystarczy ogólnie zakreślić problemy dotykające małżonków, różnice charakteru czy nadużywanie alkoholu, stosowanie przemocy, a czasami zdarza się, że należy dokładnie opisać wydarzenia z danych sytuacji i dni. Najlepiej mieć dowody na poparcie i udowodnienie tych sytuacji.
Ostatnim etapem pozwu i zarazem bardzo ważnym jest jego podpisanie, a następnie enumeratywnie wymienienie załączników, które trzeba załączyć do pozwu. Są to dokumenty, które chcemy przedłożyć do sądu (na pewno skrócony odpis aktu małżeństwa, skrócone odpisy aktów urodzenia dzieci stron), dowód uiszczenia opłaty sądowej, oświadczenie o stanie rodziny i majątkowym (w sytuacji, kiedy wnosimy o zwolnienie od kosztów w części bądź w całości), a także inne dokumenty wymienione
w treści pozwu + odpis pozwu dla strony przeciwnej. W tym miejscu trzeba pamiętać, że załączniki powinny być składane do sądu w oryginale, natomiast w odpisie dla strony przeciwnej mogą to być kserokopie.
Ważne informacje!
Pozew o rozwód należy wysłać do Sądu Okręgowego, który jest dla nas właściwy. Wysyłamy z załącznikami i jego kserokopię również z załącznikami, czyli ten wyżej wspominany odpis pozwu dla strony przeciwnej. Sąd po otrzymaniu pozwu o rozwód prześle odpis pozwu do strony przeciwnej, czyli do małżonka.
Warto mieć trzeci egzemplarz pozwu dla siebie. Często zdarzają się sytuacje, w których sędzia poprosi o wyjaśnienie różnych kwestii znajdujących się w tym pozwie. Na sali sądowej może udzielić się stres i nerwy, dlatego właśnie lepiej mieć przed sobą swoje dokumenty, do których można w każdej chwili zaglądnąć.
Pozew można złożyć w Sądzie na dwa sposoby – wysyłając za pośrednictwem poczty przesyłką poleconą, należy zachować dowód nadania i najlepiej dopiąć go do trzeciego pozwu rozwodowego, który sobie państwo zostawili dla siebie. Można również złożyć pozew bezpośrednio w Sądzie, w biurze podawczym. Pracownik sądu nabije na waszym trzecim egzemplarzu prezentatę, to znaczy pieczęć potwierdzającą złożenie pozwu o rozwód w określonym dniu.
Podsumowanie
Kluczem do skonstruowania skutecznego pozwu o rozwód jest pamiętanie o 6 etapach:
- Podjęcie decyzji odnoszącej się do tego, o co chcemy wnosić w pozwie tj. o orzekanie o winie czy nie, alimenty, rozstrzyganie o sprawach dziecka,
- Zawarcie kluczowych elementów w pozwie jak oznaczenie stron, ich dane, konkretne żądania, dowody na poparcie swoich twierdzeń – innymi słowy przygotowanie petitum pozwu,
- Opisanie najważniejszych faktów w uzasadnieniu, a w szczególności informacji o trwałym rozpadzie więzi małżeńskich i powodach ich rozpadu,
- Podpisanie pozwu oraz dołączenie załączników, w tym dowodu uiszczenia opłaty sądowej, przygotowanie kopii dla strony przeciwnej jak i kolejny dla siebie,
- Złożenie pozwu o rozwód wraz z odpisem tego pozwu w biurze podawczym odpowiedniego Sądu Okręgowego lub wysłanie pozwu o rozwód wraz z jego odpisem za pośrednictwem poczty przesyłką poleconą na adres Sądu,
- Cierpliwe czekanie na korespondencję z Sądu.
W razie jakichkolwiek wątpliwości i pytań, zachęcamy do kontaktu. Postaramy się pomóc.
Adwokat Maciej Suduł
